Sancties zijn dwangmaatregelen om – bij voorkeur – een verandering in het beleid af te dwingen, of anders tenminste een oordeel over een bepaald beleid te duidelijk te maken. Sancties kunnen gericht zijn tegen landen, maar ook tegen personen, groepen of organisaties.

Export controls zijn maatregelen om de handel in bepaalde goederen te verbieden of te beperken. Denk bijvoorbeeld aan bloeddiamanten, aan militaire goederen of aan zogeheten dual-use goederen: spullen die zowel voor particuliere als voor militaire doeleinden zijn te gebruiken. Vaak zijn ook bepaalde diensten die verbonden zijn met de handel in deze goederen beperkt, zoals bijvoorbeeld het betalingsverkeer. In tegenstelling tot sancties zijn export controls niet primair gericht op een andere partij; ze zijn eerder ingegeven door binnenlands of buitenlands beleid, bijvoorbeeld om de eigen veiligheid of de handelspositie van een land te verbeteren.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen economische sancties en financiële sancties.

Er zijn drie soorten economische sancties:

1. Inreis- en visumbeperkingen voor bepaalde personen;
2. Embargo op de import en/of export van bepaalde goederen, technologie en dienstverlening. Het bekendste voorbeeld is een wapenembargo;
3. Importheffingen, quota, licentiekosten en administratieve drempels.

Er zijn twee soorten financiële sancties:

1. Bevriezen van gelden;
2. Verboden of beperkte dienstverlening (middels bijvoorbeeld een meld- of vergunningsplicht).

De meeste embargo’s zijn directe embargo’s, gericht tegen bepaalde personen, organisaties of landen. Denk aan import- en exportbeperkingen of aan douaneregelgeving voor specifieke producten, technologieën of diensten. Voor de import of export van dual use-goederen is bijvoorbeeld vaak een vergunning nodig, omdat deze goederen ook voor militaire doeleinden kunnen worden gebruikt.

Daarnaast zijn er indirecte embargo’s, zoals bijvoorbeeld een negatief advies voor de import of export van bepaalde goederen, technologieën en of diensten. Ook die kunt u niet zomaar naast u neerleggen.

Alle landen in de wereld, waarbij de meeste landen hun wet- en regelgeving baseren op resoluties van de VN. Daarnaast zijn er landen met additionele regelgeving, zoals de VS en de landen van de EU. Bevriende landen volgen vaak weer die additionele regelgeving. Zo volgen Australië en het Verenigd Koninkrijk de Amerikaanse regels.

Bij internationale transacties moet u rekening houden met verschillende maatregelen die van toepassing kunnen zijn.

1. Lokale sancties en export controls. Het belangrijkste zijn de sancties en export controls van het land waar u zich op dat moment bevindt;
2. Additionele lokale sancties en export controls van alle andere landen die bij een transactie betrokken zijn: het land van origine, het exporterende land, landen waar het transport doorheen gaat, het importerende land, het land van het uiteindelijke gebruik, de landen van betrokken banken, het land van de financier of verzekeraar, etc;
3. Sancties en export controls van het land waar het hoofdkantoor van de onderneming is gevestigd;
4. Secundaire sancties van de VS: de VS heeft sancties afgekondigd die zelfs van toepassing zijn als de VS niet bij de transactie is betrokken. Het gaat bijvoorbeeld om transacties in de olie- en gasindustrie waarbij Iran is betrokken. De VS kan dan besluiten dat een bank die een betaling hiervoor faciliteert, geen USD-rekeningen meer mag aanhouden in de VS.

Het kan zijn dat de directie van uw eigen bedrijf niet wil dat bepaalde transacties worden gefaciliteerd. Ook dit is doorslaggevend voor de beslissing of een transactie mag worden uitgevoerd.

1. Boetes;
2. Het uitsluiten van deelname aan het financiële systeem (bijvoorbeeld JCPOA);
3. Bevriezen van financiële tegoeden;
4. Het niet-uitvoeren of weigeren van transacties;
5. Juridische vervolging van personen volgens het strafrecht (boete, gevangenisstraf);
6. Reputatieschade.

1. Als het gaat om personen of entiteiten, kunt u de sanctielijsten raadplegen van alle landen die bij de transactie zijn betrokken. Voor de EU kunt u ze hier vinden, terwijl voor bijvoorbeeld Nederland additionele lijsten gelden, die u hier kunt vinden. Voor de VS vindt u ze hier en hier. Daarnaast kunt u een leverancier zoeken die u een toepassing ter beschikking stelt waarmee u op naam kunt zoeken. Bijvoorbeeld SDNSearch, Thomson Reuters en Worldcheck;
2. Voor alle landen die bij de transactie zijn betrokken, kunt u nagaan of deze door een van de betrokken landen zijn gesanctioneerd, door de sanctielijsten van de verschillende landen te raadplegen. Voor de EU kunt u hier een overzicht vinden, dat elke drie maanden wordt bijgewerkt, voor de VS hier. Ook kunt u een leverancier zoeken die u inzage geeft in het sanctierisico van de verschillende landen, bijvoorbeeld SanctIO;
3. Voor goederen, technologie en diensten kunt u nagaan of deze door een van de betrokken landen zijn gesanctioneerd, door de sancties en export controls van de verschillende landen te raadplegen. Voor de bepaling of goederen militair zijn, kunt u voor de EU hier informatie vinden en voor dual use hier. Soortgelijke informatie is beschikbaar in de VS. U vindt informatie over militaire goederen hier, en over dual use-goederen hier. Wat betreft bloeddiamanten kunt u hier informatie vinden, die door de meeste landen in de wereld is overgenomen;
4. Voor activiteiten tot slot dient u vooral uw gezonde verstand te gebruiken. Indien u verdenkingen heeft dat een transactie met omstreden activiteiten te maken heeft, is het verstandig het senior management om een beslissing te vragen, of eventueel een externe deskundige in te schakelen.

De Amerikaanse wetgeving speelt vaker een rol dan je op het eerste gezicht zou verwachten, namelijk zodra er een ‘Amerikaan’ bij de transactie is betrokken. Een Amerikaan is in deze context iedereen met de Amerikaanse nationaliteit, iedereen met een Greencard, iedere entiteit die is opgericht naar Amerikaans recht en iedere andere persoon die op dat moment in Amerika is. Ook zodra er een goed, technologie of dienst met Amerikaanse oorsprong bij een transactie is betrokken, geldt de Amerikaanse wetgeving.

Het gevolg is dat bijvoorbeeld een export van auto’s naar Soedan waarbij in euro’s wordt betaald, niet is toegestaan wanneer de CEO van de onderneming vanuit de VS akkoord geeft voor de transactie. Daarnaast is de CEO in dat geval ook nog eens strafbaar naar Amerikaans recht.

Hieronder een rij veel voorkomende gevallen waarin u alert moet zijn. Maar denk eraan: er zijn er veel meer, ook specifiek voor uw sector.

1. Een persoon of entiteit die bij de transactie is betrokken, staat op een van de sanctielijsten;
2. Een persoon of entiteit die bij de transactie is betrokken, wil het liefst zo weinig mogelijk, of geheel geen informatie verstrekken;
3. De importeur reageert vaag of ontwijkend als hem wordt gevraagd waar de goederen zullen worden gebruikt;
4. De geavanceerdheid van het product past niet bij het ontwikkelingsniveau van het land van de importeur;
5. De levering wordt cash betaald, terwijl het gebruikelijk is de betaling via een bank af te handelen;
6. De transporteur of logistieke onderneming staat als eindgebruiker op de documenten;
7. De verschepingsroute is abnormaal voor het product of het land waarheen geëxporteerd wordt;
8. Documenten zijn vervalst of verschillende (export)documenten stemmen niet overeen;
1. De informatie betreffende de transactie is verwijderd, aangepast of is duidelijk niet correct;
10. Er is geen plausibel adres, het gaat om een vreemde transactie of om verrassende betrokken partijen, zonder dat hiervoor een plausibele reden bestaat;
10. Ook een onlogische plaats van een betaalrekening van een van de betrokken partijen in de transactie kan betekenen dat er iets niet klopt;
11. Een partij heeft in het verleden pogingen gedaan om sancties en export controls te omzeilen of te ontduiken.